Бараме да имаме предвидлив пат кон полноправно членство во ЕУ. Тоа е тоа што ни недостасува повеќе од 30 години, да ја тргнеме на страна билатерализацијата на процесот на евроинтеграција и врз основа на мерит критериуми, стандарди, ќе се движиме напред во процесот на преговори.
Се надеваме дека новата влада ќе ја согледа геополитичката реалност која што ја има во моментов, ќе го го согледа фактот дека и на нивната влада и држава од интерес ќе ѝ биде да се движиме напред на еврпскиот пат и од таа гледна точка, искрено, сум оптимист дека може да се најде решение токму со влада предводена од ГЕРБ, вели министерот за надворешни работи Тимчо Муцунски во интервју за „Слободен печат“.
Дали победата на ГЕРБ на изборите во Бугарија е добра или лоша вест за Македонија?
Не е наша задача да даваме оценка дали е добра или лоша вест. Ако ме прашувате низ призмата на претставувањето на мојот политички субјект, го сметаме тоа за добра вест, зашто ГЕРБ е дел од истото политичко семејство како што е ВМРО-ДПМНЕ. Ние сме заеднички дел од Европската народна партија и секако по комуникација на тие сестрински партии, ние се радуваме на победа на секој субјект кој припаѓа на тоа семејство.
Победата на секој член на нашето политичко семејство каде било го сметаме за добра вест и се надеваме дека и ГЕРБ исто така гледаше на нашата победа пред неколку месеци. Добро е што изборите завршија успешно, добро е што оценката поврзана со демократскиот аспект е позитивна и добро е што доаѓаме во фаза кога има сериозни очекувања и најави да се формира влада којашто ќе има полн политички легитимитет кај нашиот сосед.
Тоа ние го поздравуваме, за тоа се радуваме и се надеваме што поскоро да се формира таа влада за да го отвориме дијалогот по однос на нашето клучно надворешно-политичко прашање коешто е блокирано, а тоа е отпочнувањето на пристапните преговори со ЕУ.
Иако сѐ уште не се знае кој и дали ќе формира влада во Софија, би го посакале ли Бојко Борисов за премиер? Особено по оној, да го наречеме „конфликт“ со министерот Николоски?
Не е наше да посакуваме или да не посакуваме премиери. Тука морам да бидам максимално внимателен, зашто ако дадам свое согледување за тоа кој треба да биде следен премиер на Бугарија, би се вмешал директно во еден внатрешно-политички процес кај нашиот сосед. Ние посакуваме проевропска влада и се надеваме дека доколку таа влада биде водена од ГЕРБ, кој се изјаснува за проевропски, ќе биде влада којашто ќе биде наклонета кон компромиси.
Но, токму Владата на Бојко Борисов го стави ветото за Македонија, па како очекувате наклонетост кон компромиси?
Се надеваме дека новата влада ќе ја согледа геополитичката реалност што ја има во моментов, ќе го согледа фактот дека и на нивната влада и држава, од интерес ќе ѝ биде да се движиме напред на европскиот пат и од таа гледна точка искрено сум оптимист дека може да се најде решение токму со влада предводена од ГЕРБ.
За каков компромис зборувате со таква влада на ГЕРБ?
За сето она што подолго време го спомнуваме, а тоа е суштината на нашето барање како Влада – очекувањето дека ќе имаме предвидлив пат кон полноправно членство. Тоа е тоа што ни недостасува повеќе од 30 години, да ја тргнеме на страна билатерализацијата на процесот на европска интеграција и да знаеме дека на предвидлив начин врз основа на мерит критериуми, стандарди, ќе се движиме напред во процесот на преговори.
По посетата на претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен имаше изјави дека од нејзина страна имало „неодбивање“ на уставни измени со одложено дејство. Но пораките и од Фон дер Лајен и од Бербок беа дека уставните измени треба да се донесат за да се продолжи со преговорите. Како вие ги толкувате овие изјави за „неодбивање“?
Еден од најспецифичните аспекти на мојата работа како министер за надворешни работи е што секогаш треба да бидам внимателен што ќе кажам во јавноста затоа што некогаш помудро е да дозволите некои процеси да се случуваат во заднина без јавно да ги презентирате за да не ги нарушите позициите на државата.
Јас сметам дека и со Фон дер Лајен премиерот Мицкоски и претседателката Сиљановска Давкова имаа исклучително квалитетни средби кои допреа многу суштински прашања, не само од политички, туку и од технички, финансиски, структурен, економски аспект, што е многу битно и на ист начин би ја оквалификувал мојата средба со министерката Бербок. Многу беа јасни пораките кои тие ги упатија кон јавноста, но и пораките кои ние ги упатиме.
Но суштината на целокупниот дијалог и со земјите членки и со самата ЕУ е дека треба компромис, дека треба решение, но истовремено тоа што ние го нагласуваме, а за што мислам дека имаме и почит и разбирање и од претставниците на ЕУ и од земјите членки е дека треба да се стави крај на билатерализацијата и дека треба конечно нашата држава да има предвидливост на својот пат кон ЕУ-интеграциите.
И тука веројатно товарот е еднаков и на Владата и на земјите членки на ЕУ, бидејќи често токму дел од нивните претходници ветувале сигурност и предвидливост на патот напред, но не успеале тоа да го испорачаат. Затоа сите треба да работиме искрено, чесно меѓу себе и работејќи така, верувам дека тоа што тие го кажаа и што ние го кажуваме јавно пред граѓаните ќе вроди со плод. Притоа мислам на сите чинители, од една страна ние во државата, без никаков сомнеж, но и на претставниците на ЕУ и на земјите членки.
Тоа „сите“ значи и Бугарија да работи искрено, но според досегашното искуство таа не е во групата на земји членки што веќе ги споменавте. А кога зборувате за „сите ние овде“, подготвени ли сте да соработувате со опозицијата на национален консензус за ова прашање, уставни измени со одложено дејство или можеби да прифатите некој нивен предлог како оној на вашиот претходник Бујар Османи?
Секако, прво внатрешно треба да градиме консензус по овие прашања и тоа ние го зборувавме и кога бевме во опозиција и жалиме што тогаш не се изгради консензус, бидејќи ако тогаш се обидевме немаше да бидеме во позиција во каква што сме сега. Ги следам дел од идеите што се презентираат, но за мене зачудувачки е што ги презентираат политичари кои нѐ ставија во оваа ситуација во која што сме сега.
Веројатно да биле покреативни и повнимателни при носењето на одлуките во надворешната политика немаше да сме тука каде што сме сега. Но тоа не значи дека треба да исклучиме дијалог, треба со сите да разговараме.
Дијалогот и консензусот не значи консензус единствено меѓу политичките субјекти, туку разговори и со други засегнати страни кои можат да дадат свој импут и можат да помогнат за изнаоѓање на решение, како академската заедница, невладиниот сектор, деловната заедница, сите како засегнати страни чиј клучен стратешки интерес е европската интеграција.
Така што без никаков сомнеж во ваквите клучни прашања мора да има консензус, бидејќи процесот на европска интеграција мора да има долгорочен континуитет. Тоа не е процес што почнува и завршува со една влада, тоа е процес кој знае често да надминува влади и од идеолошка и од партиска гледна точка. Така што ќе работиме во однос на тоа прашање и сите клучни одлуки ќе гледаме секогаш да ги носиме со максимален консензус, особено на парламентарните партии.
Од аспект на Бугарија, и таму мора да имаме отворен дијалог. Во последните неколку месеци бевме максимално внимателни за начинот на кој го култивиравме тој дијалог пред сѐ поради изборниот процес, да не бидеме вовлечени во него, а исто треба да бидеме внимателни и во следните неколку недели кога ќе се формира политичка влада во Бугарија. Работиме одговорно и сметам дека со чесен и отворен пристап како кон земјите членки, така и кон ЕУ, но и меѓу себе и со нашите граѓани, секако духот на компромис може да надвладее.
Зборувате за отворен дијалог, а во моментов со Бугарија нема никаков дијалог. Како ќе дојдете од ништо до отворен дијалог? Треба да има многу доверба за тоа, а доверба нема.
Довербата се гради и кажав зошто бевме внимателни во последните месеци. Моравме да бидеме внимателни пред избори за да не бидеме вовлечени и темата со нашата држава и со македонското прашање да се претвори во клучна тема во кампањата таму. Тука успеавме, темата со нас не беше носечка во изборите. И во следните неколку недели треба да бидеме така внимателни за да не се вовлечеме во процесот на формирање на владa.
Довербата се гради, видовме како на пример со нашиот сосед Грција успеавме во последните неколку месеци да изградиме доверба по однос на клучни прашања, видовме како работиме да се надминат и одредени недоразбирања, видовме позитивни ефекти од тој диjалог што веќе се пренесе на ресoрски состаноци.
Пример за тоа беше средбата помеѓу министрите за транспорт во текот на претходната недела, каде што се зборуваше и за Kоридорот 10, и за конекторот со Грција. Така што, исто како со Грција, така и со Бугарија, верувам дека по формирањето на политичката влада, која посакуваме наскоро да биде формирана, ќе работиме исто така на градење на довербата и на дијалогот.
Не бевме тема во кампањата во Бугарија, бидејќи таму подолго време не сме тема, имаат многу поголеми отколку ова со нас. Освен тоа за нив ова е затворено прашање – треба уставни измени, треба Бугари во Устав и нема што повеќе да зборуваме за тоа, а не дека тоа е резултат на нашиот внимателен пристап.
Мислам дека од стратешка гледна точка, која и влада да ја предводи Бугарија, апсолутно на радар ќе ѝ биде фактот што земја директен сосед, којашто претендира да почне преговори со Европска Унија, сѐ уште не ги почнала поради очигледно билатерално отворено прашање. Така што не може Бугарија по таа аналогија да го игнорира отвореното прашање што го има со нас, и сметам дека гледајќи ги и нивните интереси, можат да се постават и себично. Нивен интерес е ние да се движиме напред на патот кон ЕУ и за тоа ќе има простор за дискусија.
Да се вратиме на вашиот претходник. Велите предлог од човек кој нè довел до ова што сме сега. Но, луѓето ги менуваат мислењата, а за тоа има примери и во Владата. Ги смениле мислењата за името, на пример. Зошто да не се прифати дека некој од сегашната опозиција може да го смени мислењето?
Иако имам мој став, не сакам да го обременам ова интервју со моите квалификации за тоа дали бил добар или не бил добар министер мојот претходник. Но тоа што би го кажал е дека доволно долго бил на оваа позиција да знае дека кога на таков начин се презентираат тие ставови, најчество не вродуваат со плод и со успех.
И тој слободно, како и секој релевантен политичар во државата може да ме контактира не само мене, туку и колеги во Владата и премиерот, и претседателот, и да достави своја идеја, свој предлог кој понатаму би бил вреден за размислување. Има многу работи кои често и јас чувствувам потреба јавно да ги кажам, но штитејќи ги интересите на државата, знам дека морам да бидам максимално внимателен и да не дозволам емоцијата да го надвладее разумот.
Бидејќи, посебно на оваа позиција и на ова поле на коешто функционирам, процесите што се случуваат во заднина можат да донесат позитивен бенефит. Тоа што е клучно е што ние треба да имаме изграден консензус по однос на тоа што е наша долгорочна цел. А наша долгорочна цел како влада е да отпочнеме пристапни преговори со ЕУ, кои понатаму ќе бидат оценувани и вреднувани врз основа на објективни фактори.
И сега како ќе ја обезбедиме таа гаранција, како ќе ја обезбедиме таа предвидливост која, често го користам како термин, е тоа што ние треба да го работиме во задина за во еден момент, кога ќе има, се надеваме, реално и возможно решение, ќе можеме како такво да го презентираме на јавноста. Не сметам дека решение ќе постигнаме со интервјуа или дебати коишто се даваат на домашни телевизии или портали.
Кога велите, вашиот претходник, на пример, може да дојде во Владата и да даде предлог, сте размислувале ли некогаш за средба со сите ваши претходници? Порано тоа беше практика. Можеби тие имаат некаква идеја.
Сум имал и во последниот период комуникација, не со сите, но со дел од моите претходници на оваа позиција. И не само со нив, туку и со голем број домашнии меѓународни експерти од областа на дипломатијата, на меѓународното јавно право, и секако сум човек кој, пред да донесе одлука, се консултира
со што е можно повеќе компетентни и искусни луѓе коишто можат да дадат свој став, свое гледиште, свое креативно размислување по сите прашања. Не е само прашањето со Бугарија, има многу други прашања што ја засегаат нашата надворешна политика. Таквата комуникација ќе ја продолжам и во иднина.
Во последниов период многу се споменува времето како фактор. Вие велите Македонија нема време за чекање, премиерот зборува да му дадеме „време на времето“. Во случајов факт е дека времето не работи за нас. Како да се извлечеме од оваа ситуација?
Јас мислам дека нашиот интерес е што поскоро да ги отпочнеме преговорите. А дека немаме време за чекање е констатација која несомнено сум ја дал, но истовремено сум на ставот дека некои одлуки не треба да ги носиме избрзано и по секоја цена. И затоа, тука треба да го најдеме оптималниот момент кога ние сме подготвени да донесеме одлука, но да не донесеме, повторно ќе кажам, избрзани одлуки базирани на попустлива надворешна политика, како нашите претходници, кои ќе нѐ носат во ќорсокак.
Значи ние треба да носиме мудри и внимателни одлуки, секако земајќи го предвид факторот време. Не велам дека го имаме во моментот идеалното решение, но тоа што ќе го кажам е дека има креативни решенија коишто можат да значат крај на оваа неправедна, непринципиелна и неевропска блокада, којашто се наметна како пракса по однос на нашата европска интеграција.
Станавме најсилниот пример за билатерализација, веројатно во историјата на евроинтеграцијата. Нема помоќен пример, и тоа што евидентно се гледа е дека дури и најмоќните земји членки жалат за тоа што ѝ се случува на нашата држава, но сега тоа жалење треба да го претвориме во акција. Ништо не ни значи ако некој нè сожалува, ако тоа не донесе решение.
И ние како Влада за тоа имаме апсолутно разбирање, но ќе повторам, не смееме, го немаме тој луксуз, повторно заради притисокот од компромис за неколку месеци или за година дена да се вратиме во иста ситуација и повторно да ги поставуваме истите прашања, кој компромис треба да го направиме сега и која е следната работа за која треба да попуштиме по однос на прашање што не е европско.
Ние имаме сериозно сомневање дека доколку утре се донесе одлука во која нема да бидеме сигурни дека имаме предвидлив пат напред, за неколку месеци или за една година може повторно да се соочиме со многу слично вето какво што имаме сега.
После средбите што ги имавте низ европските земји, потоа со гостите овде каков е лично вашиот впечаток? Не е работата некој да нè жали, туку колку од тие европски земји се спремни да помогнат на каков и да е начин?
Мислам дека заради геополитичкиот контекст кој е примарно врзан со војната во Украина, но би додал дека оди и многу подалеку од таа војна, највлијателните земји членки имаат интерес да се заокружи процесот на интеграција на Западниот Балкан во Европската Унија.
Исто така, мислам дека во моментот немаат волја да се врзат со конкретни рокови, но ако ме прашате за мое лично согледување, сметам дека тоа е многу паметно, бидејќи рокови кои потоа не се реализираат, создаваат и длобоки разочарувања кај земите кандидати. Што значи, политичката волја за проширување и за целосна интеграција на сите земји од Западен Балкан во ЕУ е вистинска и постои.
Но исто колку што ќе зависи од нив, толку ќе зависи и од нас, односно она што ќе го направиме не само во домашната реформска агенда, туку и во промената на културата на нашите политички системи. И тоа е нешто за кое недоволно зборуваме, затоа што и најсилниот домашен правен и економски систем не може да замени постојани периоди на политичка недоверба од страна на лидерите во Унијата по однос на лидерите во Западен Балкан.
Значи, ние како политичари треба да се научиме дека треба да бидеме многу попредвидливи во начинот на којшто ја практикуваме политиката. Бидејќи секој сака легитимни партнери да седат со него и да носат заеднички одлуки. Но тоа што би го кажал е дека кај големите земји членки во моментот се чувствува искрен импетус за проширување без врзување со конкретни рокови.
Кога зборуваме за Историската комисија како дел од целиот овој процес на решавање на проблемот, кога Вие се сретнавте со новите членови, рековте дека нема да има политички притисоци врз нивната работа. Имате докази дека имаше политички притисоци на претходниот состав?
Има многу информации, изјави, докази за обиди за политички притисоци. И тоа, искрен ќе бидам, не мора да се потпрете на мојот збор, туку јавно дел од нив се споделувани од одредени поединци. Јас тоа што го ветив и се обврзувам дека целата наша влада ќе стои на ставот дека нема нешто позначајно од академската слобода, од независноста на тие членови во таа комисија да работат единствено врз основа на нивните ставови коишто се потпрени на нивната научна и академска работа.
И од таа гледна точка МНР ќе биде единствено нивна техничка и административна поддршка во делот на подготовката на состаноците, во делот на одредени технички протоколарни прашања. И стојам зад тоа дека и лично доколку има некој потенцијален ризик, ќе бидам секогаш нивна заштита да можат независно да ја вршат таа работа за која ние како држава имаме дадено доверба.
Од докази, како што велите, единствено беше изјавата на сегашниот председател на Комисијата кога поднесе оставка.
Има усни и писмени изјави коишто можат да се сметат како релевантни, не сме во некоја судска постапка, но би рекол потврда дека имало обиди за политичко влијание.